ديدگاه يك مدرس كارآفريني درباره امنيت اپليكيشن‌ها
هيچ پيام‌رساني امن نيست
با‌گذشت حدود 10 روز از فيلترينگ تلگرام اين پرسش مطرح است كه آيا مردم كسب‌و كارهاي‌شان را به شبكه‌هاي اجتماعي ديگري مي‌برند و سعي مي‌كنند راه نجاتي پيدا كنند؟ برخلاف آنكه برخي معتقدند پيام‌رسان داخلي «سروش» مي‌تواند جايگزين خوبي براي تلگرام باشد. بر اساس گفته نايب رييس كميسيون كسب و كارهاي نوين اتاق ايران گفته بود كه بين ۱۰ تا ۱۵ هزار كسب و كار در ايران به صورت كاملا مجازي اداره مي‌شوند. در كنار آن هم جديدترين آماري كه از مركز رسانه‌هاي ديجيتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي اعلام شده نشان مي‌دهد كسب و كارهاي خرد اينترنتي به 9 هزار رسيده است. يك حساب سرانگشتي مي‌تواند نشان دهد كه حدود شش ميليون نفر در اثر بسته شدن تلگرام، بيكار مي‌شوند. فكر كنيد در روزهايي كه مشكلات اقتصادي بحث اصلي اين روزهاست، يكي از بزرگ‌ترين شبكه‌هاي كسب و كار مردم هم فيلتر مي‌شود. با اين حال رييس‌جمهور روز گذشته در حساب توييتري خود نوشت: «از هر فناوري و ابزاري، عده‌اي سوءاستفاده مي‌كنند ولي نمي‌توان نسبت به زندگي و #كسب_و_كار مردم بي‌تفاوت بود و آن را به صورت دايمي محدود كرد. #فضاي مجازي» اين نوشته حسن روحاني مردم را اميدوار كرد كه او بعد از گذشت 10 روز تصميم دارد براي رفع فيلتر تلگرام اقدامي كند.
پيام‌رسان‌هاي ايراني حرفي براي گفتن دارند؟
بحثي كه هميشه در استفاده از پيام‌رسان‌هاي داخلي مطرح بوده است، مساله امنيت و حريم خصوصي كاربران است. بر اساس مصوبه شوراي عالي فضاي مجازي «پيام‌رسان اجتماعي داخلي، پيام‌رساني است كه بيش از ۵۰ درصد سهام آن متعلق به شخص ايراني بوده و ميزباني آن صرفا در داخل كشور انجام شده و امكان اعمال حاكميت در آن وجود داشته باشد. » يكي از پيام‌رسان‌هايي كه اين روزها زياد از آن مي‌شنويم، «سروش» است كه امكان چت فردي و گروهي، تماس صوتي، ايجاد كانال، پرداخت قبض، خريد شارژ آسان و پرداخت پول را به كاربران خود مي‌دهد. «آي گپ» يكي ديگر از پيام‌رسان‌هاي داخلي است. اين اپليكيشن يكي از معدود پيام رسان‌هاي ايراني است كه به طور كامل رمزنگاري شده. همين موضوع ممكن است اين پيام‌رسان را بين مردم محبوب‌تر كند.اين پيام رسان ايراني امكاناتي مانند گروه‌هاي 5 هزار نفره، كانال، ويرايش پيام‌ها، ارسال پيام صوتي و ارسال استيكر دارد. يكي ديگر از پيام‌رسان‌هاي ايراني كه آن هم شباهت زيادي به تلگرام دارد، «بله» است. اين پيام‌رسان قابليت‌هايي مثل ارسال پيام، عكس و ويديو و صدا، تشكيل گروه و كانال، پشتيباني از اموجي و استيكر دارد. «بله» امكان پرداخت قبوض بانكي، كارت به كارت و خريد شارژ را كه همگي تحت نظارت بانك مركزي هستند، دارد. «بيسفون پلاس» به عنوان يكي ديگر از پيام‌رسان‌هاي ايراني در ابتداي شروع چندان موفقي نداشت اما با به‌روزرساني‌هاي مستمر حالا توانسته كه بيشتر از گذشته به استانداردهاي پيام‌رسان‌هاي مدرن نزديك شود. اين پيام‌رسان ايراني امكان ساخت گروه و كانال و تماس صوتي رايگان دارد. «گپ» ديگر پيام‌رسان ايراني است كه الگوي خود را از تلگرام برداشته است. در گپ مي‌توانيد گروه و كانال بسازيد، پيام‌هاي‌تان را ويرايش كنيد.
كسب و كار منتظر رفع فيلتر نمي‌ماند
مجتبي عندليب آذر، مدرس كارآفريني و كسب و كار اينترنتي در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره وضعيت زندگي مردم در صورت ادامه فيلترينگ تلگرام گفت: « تلگرام به عنوان يك رسانه در نظر گرفته شده است؛ يعني حتي خود صدا و سيما هم كه بزرگ‌ترين رسانه‌كشور است يا تمام نشريات و سايت‌هاي خبري به عنوان يك رسانه از تلگرام استفاده مي‌كردند. »اين شتابدهنده استارت‌آپ‌ها ادامه داد: «كم كم كه به قدرتمندي اين رسانه پي برديم، متوجه شديم موانع كسب و كاري كه در كشور هست را تلگرام مي‌تواند برطرف كند. بنابراين عده‌اي كه هم از فرصت‌ها استفاده مي‌كنند و هم فرصت‌ها را بهتر از بقيه مي‌بينند، به عنوان يكي از ابزارهاي كسب و كار از تلگرام استفاده كردند. »به گفته عندليب‌آذر، اگر فيلترينگ تلگرام ادامه پيدا كند، اتفاقي كه مي‌افتد اين است كه مردم به دنبال رسانه‌هاي ديگر مي‌روند. حتي رسانه‌ها هم به دنبال رسانه‌هاي ديگر مي‌روند. مثلا الان صدا و سيما در تمام برنامه‌هايش زيرنويس مي‌كند كه به كانال ما در پيام‌رسان «سروش» مراجعه كنيد. اين مدرس كارآفريني با بيان اينكه مطمئنا آنهايي كه كسب و كارشان را بر اساس تلگرام يا شبكه‌هاي اجتماعي ديگر بنا كرده‌اند، به دنبال راه‌حل ديگري مي‌گردند، گفت: «قطعا اولين راه براي اين افراد استفاده از فيلترشكن است. خود اين فيلترشكن هم براي خيلي‌ها ماركت بسيار بزرگي است. بيزينسي كه پشت اين فيلترشكن است، بسيار جدي است. اعداد و ارقام اين بيزينس كاملا قابل توجيه است كه عده‌اي بخواهند فيلترينگ تلگرام ادامه پيدا كند و نقشي در اين فيلترينگ داشته باشند. »
او ادامه داد: «دليل اصلي و واقعي آن هم كه بارها گفته شده اين است كه قوانين كسب و كار در كشور ما آنقدر پيچيده و مشكل و پر از فساد و رانت است كه حداقل با ابزارهاي اينچنيني مانند تلگرام و شبكه‌هاي مجازي مي‌شد هركسي يك مقدار مستقيم‌تر و با شفافيت‌بيشتري بيزينس خود را داشته باشد. در اين آشفته بازار بيكاري به نظر فيلترينگ تلگرام ضربه بزرگي خواهد زد.»عندليب آذر درباره پيام‌رسان‌هاي داخلي مانند سروش و وضعيت امنيت اين پيام‌رسان هم گفت: در تمام دنيا سيستم‌هاي مخابراتي دست نهادهاي اطلاعاتي است. هيچ كشوري در دنيا نيست كه سيستم ارتباطاتش، اينترت و مخابراتي‌اش زيرنظر نهادهاي اطلاعاتي نباشد. بنابراين هيچ نرم‌افزاري در دنيا وجود ندارد كه شما در آن امنيت داشته باشيد. بنابراين هيچ فرقي نمي‌كند اين نرم‌افزار داخلي يا خارجي باشد. اين مدرس كارآفريني ادامه داد: «هيچ كس راجع به اين فكر نمي‌كند كه ديتا سنتر تلگرام كه بنيانگذارش مي‌گويد دويست ميليون كاربر دارد، در كجا قرار دارد. اطلاعات مردم ايران الان در كدام سرورها و در كدام كشور است؟ دست چه كسي است؟ » عندليب آذر به اين سوال كه يعني ميزان امنيت پيام رسان سروش و تلگرام براي كاربران ايراني يكسان است، پاسخ داد: «فرقي نمي‌كند. كسي كه مي‌خواهد به اطلاعات كاربران در سروش دسترسي داشته باشد، خيلي راحت مي‌تواند به اطلاعات كاربران در تلگرام دسترسي پيدا كند. » او درباره بحث بين مسوولان ايراني و مديران تلگرام بر سر دسترسي به اطلاعات كاربران، گفت: «اين چيزي است كه مي‌گويند و ما مي‌شنويم. ببينيد الان شما در دفتر روزنامه، هزارجور سكيوريتي و امنيت مي‌گذاريد كه اطلاعاتي از دفتر روزنامه خارج يا بعضا به آن وارد نشود. حالا اين را به سطح كشور ببريد. چطور ممكن است در كشوري اپليكيشني باشد كه تمام اطلاعات شخصي تا صورت حساب‌هاي مالي حتي شركت‌ها در آن باشد و آدم‌ها محرمانه‌ترين اطلاعات‌شان را از طريق آن براي همديگر ارسال كنند، بعد مسوولان آن كشور نظارتي بر آن اطلاعات نداشته باشند؟» اين مدرس كارآفريني همچنين با بيان اينكه درست است كه تلگرام مي‌گويد اين اطلاعات را رمزنگاري مي‌كند و به كسي نمي‌دهد، افزود: «مگر مي‌شود؟ شما ايراني هستي، بخواهي يك اپليكيشن راه‌اندازي كني، هزار نفر جلويت را مي‌گيرند. چطور اين امكان وجود دارد كه يك اپليكيشن خارجي بيايد و به همين راحتي پنجاه درصد بيزينس اپراتورهاي همراه كشور را از بين ببرد و صداي كسي هم بلند نشود؟ اصلا چنين چيزي امكان ندارد.» او همچنين گفت: «هيچ فرقي به لحاظ امنيتي بين اين اپليكيشن‌ها وجود ندارد. تمام اين اپليكيشن‌ها در بحث فضاي مجازي، ارتباطات و پيام‌رساني به راحتي مي‌تواند قابل كنترل باشد و در دسترس آنهايي كه مي‌خواهند، قرار بگيرد. اما اينكه مردم چقدر به اين پيام‌رسان‌هاي داخلي اعتماد مي‌كنند، بحث ديگري است.»